بیرونی ترین لایه بدنه مو را کوتیکول تشکیل می دهد نمای ظاهری موها بستگی به سالم و یکدست بودن این لایه دارد. خصوصیاتی چون نرمی، شفافیت و انعطاف پذیری مو نیز عمدتا به این لایه وابسته است. حالت دهنده های مو سبب تاثیر بر روی سطح خارجی مو می شوند.
آسیب به سطح خارجی مو
شفافیت مو در نتیجه انعکاس نور از سطح هر یک از موهاست و اگر این سطح دچار آسیب شود. در نتیجه کاهش این انعکاس شفافیت مو کم می شود. با آسیب دیدگی سطح مو، در تنه آن شارژهای الکترواستاتیک ایجاد می شود که در نتیجه آن موها از هم دور می شوند و شانه کردن و مرتب نمودن آنها مشکل می شود.
به نظر می رسد لطافت و صافی مو به علت یکدست بودن و نظمی است که در کوتیکول وجود دارد. کوتیکول سالم و طبیعی دارای نظم ظاهری مشابه سفال های چیده شده روی سقف خانه هاست. در صورت آسیب رسیدن به این کوتیکول سطح مو خراب و نامنظم می شود و مو حالت خشن و زمخت تری پیدا می کند همچنین این امر سبب کدر شدن و یا شکسته و دو شاخه شدن انتهای مو می گردد.
اعمالی که باعث تخریب موها می گردد
کارهای زیر می تواند سبب آسیب زدن به مو شود :
- شستن بیش از حد مو (با این حال اگر موها کوتاه و شامپو ملایم باشد این آسیب اندک است).
- افراط در برس کشیدن یا شانه زدن
- سشوار زدن بیش از اندازه
- فر دادن مو
- رنگ کردن با رنگ های دائمی
- بیرنگ نمودن مو
- تماس با شرایط خاصی از محیط مانند اشعه خورشید، باد و آب استخر
تمام اعمال فوق الذکر سبب آسیب رسانیدن به سطح خارجی مو یعنی کوتیکول می شوند. معنی این امر آن است که امور فوق تاثیری بر سلول های عمقی فولیکول و بنابراین رشد مو ندارند به همین دلیل متعاقب موارد فوق موها می توانند مجددا رشد کرده و شکل ظاهری سالم و طبیعی خود را بازیابند. با این حال در صورتی که این موارد بیش از حد تکرار شوند می توانن باعث آسیب رساندن به سلول های زنده درون فولیکول نیز بشوند که بر رشد مو تاثیر می گذارد. مثلاً استفاده بیش از حد از سشوار می تواند سبب آسیب فولیکول گردد. کارهایی که طی آن موها کشیده یا کنده می شوند نیز مـی توانند سبب تخریب سـلول های عمقی تر فولیکول شده و بر رشد مو تاثیر بگذارند.
عملکرد حالت دهنده های مو
حالت دهنده های به منظور جلوگیری از آسیب رساندن به سطح خارجی موها طراحی شده اند. اعمال اصلی حالت دهنده ها عبارتند از :
- ایجاد یک پوشش بر روی سطح خارجی و خشن مو که به آن حالت صاف و یکنواخت بدهد.
- برای خنثی کردن بارهای الکتریکی سطح مو، به این ترتیب موها آشفته و بی نظم به نظر نمی رسند و راحت تر حالت داده و شانه می شوند، همچنین باعث می شوند ضخیم تر به نظر رسیده و از ایجاد گره در آن ممانعت می کنند. حالت دهنده ها فقط بر سطح مو اثر می گذارند و تاثیری بر قسمت های مرکزی تر مو یا عمق فولیکول ندارند، تاثیر آنها موقت بوده محدود به چند روز است که به محیط نیز بستگی دارد. با شستن موها، ماده حالت دهنده نیز از سطح آن زدوده می شود. تاثیر مواد حالت دهنده صرفاً جنبه زیبایی داشته و هیچگونه اثر طبی برای آنها متصور نیست. این فرآورده ها نیز مانند شامپوها حاوی مواد مختلف با عملکردهای متفاوتی هستند مانند عطرها، مواد نگهدارنده، مرطوب کننده، رنگ و غیره.
انواع حالت دهنده های مو عبارتند از :
- سورفکتانت های کاتیونی
- پلیمرهای کاتیونی
-حالت دهنده های پروتئینی
سورفکتانت های کاتیونی
به طور معمول سطح موی آسیب دیده دارای بار الکتریکی منفی است. چون سورفکتانت های کاتیونی دارای بار الکتریکی مثبت هستند. به این بارهای منفی جذب شده و به سطح مو اتصال می یابند و سبب می شوند که لایه خارجی مو دارای یک پوشش یکدست گردد و همزمان بارهای الکتریکی به حالت خنثی می رسند.
از آنجایی که سورفکتانت های پوشاننده مو حاوی زنجیره های بلند اسید چرب هستند بر سطح موها یک لایه روغنی باقی گذاشته و آن را نرم و صاف و براق می سازند. سورفکتانت های کاتیونی برای موهای آسیب دیده در نتیجه رنگ کردن، بیرنگ نمودن یا فر دادن مفیدند. هرچه میزان آسیب دیدگی سطح موها بیشتر باشد بارالکتریکی منفی بیشتری خواهد داشت و اتصال آن به مواد حالت دهنده قویتر خواهد بود.
بنابراین سورفکتانت های کاتیونی به قسمت هایی که بیشتر آسیب دیده اند بیشتر و محکم تر می چسبند و به همین دلیل نتیجه نهایی کار، ایجاد سطح صاف و یکدست در موها خواهد بود.
پلیمرهای کاتیونی
پلیمرها ترکیبات شیمیایی متشکل از زنجیره های بلند حاوی واحدهای ساختمانی کوچک معین هستند. پلیمرهای کاتیونی که در حالت دهنده های مو به کار می روند حاوی مواد زیر هستند :
- سیلیکون ها
- پلی آمیدها
- پلی آمین ها
- مواد با پایه سلولز
این فرآورده ها به سطح موها متصل می شوند و ناهمواری های سطح مو را پر می کنند و سبب می شوند که نور از سطح موها بهتر منعکس شود. اینها کاتیون های حامل بار مثبت هستند و بارهای منفی لایه بیرونی مو را خنثی می کنند. شامپوهای حاوی پلیمرهای کاتیونی برای موهای معمولی مناسبند. در ماتولوژیست ها این فرآورده ها را برای موهای ظریف توصیه نمی کنند.
حالت دهنده های پروتئینی
پروتیئن های این فرآورده ها از بافت های حیوانی (پروتئین هایی مثل کراتین، کلاژن، کازئین و غیره) یا منابع دیگری چون پروتئین سیلک و یا پروتئین از مولکول های بزرگ تشکیل شده است و بنابراین به اجزای کوچکتری شکسته می شود که دارای وزن مولکولی کمتری هستند و در این شکل خود (شامل پپتیدها یا آمینواسیدها) به موها اتصال یافته و شکافها و حفره های سطح مو را پر می کنند. این امر باعث استحکام تنه مو و ترمیم انتهای دو شاخه آن می گردد.
نحوه استفاده از حالت دهنده ها
حالت دهنده ها را باید بعد از شستشوی مو به کار برد. اینها باید فقط روی موها و نه بر روی پوست سر مالیده شوند. اکثر آنها باید به مدت دو تا سه دقیقه بر سطح مو باقی بمانند و سپس شسته شوند. در مورد موهای شدیداً آسیب دیده حالت دهنده های قوی وجود دارند که باید چندین دقیقه در محل باقی بمانند ( که برحسب دستور سازنده مشخص می شود) و سپس آبکشی شوند.
دفعات استفاده از حالت دهنده ها
دفعات به کار بردن مواد حالت دهنده بر حسب نیاز فرد مشخص می شود. در کسانی که موهای سالمی دارند استفاده از این فرآورده ها ضروری نیست. این مواد را نباید بیش از حد مورد استفاده قرار داد زیرا مقادیر زیاد آن می تواند سبب شود که مو حالت سر زندگی خود را از دست داده و کدر به نظر برسد.
شکل دادن به موها
ژل ها و فرآورده های نگهدارنده حالت موها
موادی که سبب حفظ حالت موها می شوند و ژل ها دارای وظایف متفاوتی از حالت دهنده ها هستند. فرآورده های نگهدارنده حالت مو کمک می کنند تا موها به شکل یا حالت بخصوصی باقی بمانند. این مواد به صورت پوشش نازک و یکنواختی سطح مو را احاطه می کنند و آن را از تاثیر عوامل خارجی قوی چون باد یا نور شدید خورشید محافظت می نمایند. برای ایجاد حالت خاص در شکل موها، از ژل استفاده می شود. اینها باعث می شوند که مو سفت شده و بتوان آن را به صورت های مختلفی شکل داد.